تفسير جامع، ج‏7، ص: 529

سوره اخلاص‏

سوره اخلاص در مكه نازل شده، پنج آيه و پانزده كلمه و چهل حرف است‏

  تفسير جامع، ج‏7، ص: 530

 در تهذيب از ابن عباس روايت كرده گفت پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم با امير المؤمنين عليه السّلام فرمود ايعلى تو مانند سوره اخلاص هستى هر كس يكمرتبه اينسوره را قرائت كند ثلثى از قرآن را تلاوت نموده و چنانچه دو مرتبه بخواند دو ثلث قرآن را قرائت كرده و اگر سه مرتبه بخواند سه ثلث قرآن را قرائت نموده. همچنين هر كس تو را بدل دوست داشته باشد اجر و ثواب ثلث عبادت را باو بدهند و چنانچه بزبان و دل دوست بدارد ترا دو ثلث اجر و ثواب باو بدهند و اگر بزبان و دست و دل ترا دوست ميدارد اجر و ثواب تمام عبادت باو كرامت كنند

تفسير جامع، ج‏7، ص: 532

خطيب خوارزمى كه از علماء مخالفين است از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت كرده فرمود على مانند سوره اخلاص است چنانچه شرحش گفته شد.

اين سوره مشتمل است بر بيان توحيد.

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ طبرسى از حضرت عسكرى روايت كرده فرمود سبب نزول اين سوره آن بود دشمنان خدا يهوديان و علماء آنها از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال كردند كه توصيف كند و خبر بدهد آنها را از خداوند، سوره اخلاص در پاسخ سؤال ايشان نازل شد، در مجمع از ابى بن كعب روايت كرده كه سبب نزول سوره آن بود مشركين از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال كردند نسبت خداى خود را براى ما بيان كن و بگوى خداى تو چيست از زر است يا از سيم يا از روى و يا از آهن خداى تعالى در پاسخ سؤال آنها اين سوره را فرستاد و آتشى فرود آمد بعض از آنها را بسوخت و بعضى  ديگر فرار كردند و در واقعه‏اى هلاك شدند.

در احتجاج از داود بن قاسم روايت كرده كه از حضرت جواد معناى قُلْ هُوَ اللَّهُ احد را سؤال نمودم فرمود احد كسى است كه همه مردم متفقا اقرار دارند به يگانگى او مگر نميشنوى قول پروردگار را كه ميفرمايد وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ. عنكبوت 61 

 (اگر از اين مردم مشرك سؤال كنى چه كسى آسمان و زمين را آفريد و خورشيد و ماه را مسخر نموده ميگويند خداى تعالى) با اين وصف پس از گفتار نخست براى او مصاحب و شريك قائل ميشوند ابن بابويه از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده فرمود صمد چيزيست كه جوف ندارد نمى‏خورد و نمى‏آشامد و نمى- خوابد و دائم است و هرگز براى او زوالى نيست و تغيير نكند و هر وقت اراده فرمايد فورا ايجاد شود و كسى استكه ايجاد نموده و آفريده تمام اشياء را از اضداد و اشكال و ازواج، و خود متفرد است به يگانگى، ضد و شكل و مثل و مانند و شريكى ندارد پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود احد نوريست كه در آن ظلمت و تاريكى نميباشد و علمى است كه جهل و نادانى در آن نيست و صمد چيزيست كه جوف ندارد و جزء و اجزاء در آن نيست لَمْ يَلِدْ يعنى حادث نيست وَ لَمْ يُولَدْ يعنى در اصلاب و ارحام نبوده وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً يعنى شبيه و شريك ندارد و از براى او يار و معينى نيست واحد يعنى جزء و اجزاء ندارد و داراى كم و كيف نيست و واقع نميشود بر او اسم عدد و نه زياده و نقصان و در حديث ديگر فرمود صمد يعنى منتهى ميشود بسوى او اشياء و اهل آسمان و زمين در حوائجشان بر ميگردند بسوى او لَمْ يَلِدْ يعنى فرزندى از براى او نيست چنانچه يهود و نصارى ميگويند عزيز و مسيح فرزندان خدا هستند و قريش ميگويند فرشتگان دختران خدايند و مجوس ميگويند خورشيد و ماه و ستارگان فرزندان خدا هستند خداوند لعنت كند تمام آنها را وَ لَمْ يُولَدْ يعنى در صلب و رحم نبوده و از شيئى خلق نشده وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ يعنى نيست از براى او شبه و مثل و نظير و مانندى در آنچيزيكه عطا و تفضيل و مرحمت ميفرمايد بر بندگانش، واحد و واحد يكى است و توحيد اقرار بيگانگى او است و مراد از واحد واحد عددى نيست چنانچه امير المؤمنين عليه السّلام ميفرمايد

واحد لا بالعدد.

طبرسى از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده فرمود هو اشاره بغايب است هاء آن تنبيه است از معناى ثابت و واو اشاره است بر اينكه خدا غايب است از حواس ظاهره بشر چنانچه هذا اشاره است بحاضر و مشاهده بحواس چه كفار بحرف اشاره و هذا اشاره ميكردند بخدايان خود و ميگفتند

هذه آلهتنا المحسوسة بالابصار

اين خدايان ما است كه بچشم مشاهده ميكنيم او را اى محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم تو هم اشاره كن بآن خدائى كه پرستش ميكنى او را تا ما به بينيم و درك كنيم خدايت را سوره نازل شد و امر فرمود به پيغمبرش بگو اى محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ پس ها اثبات ميكند وجود ثابت پروردگار را و واو اشاره است بر آنكه آن وجود ثابت مدرك به بصر و بحواس ظاهره نيست و او مدرك ابصار و مبدع حواس است چنانچه فرمود

لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار

و فرمود حضرت باقر عليه السّلام امير المؤمنين عليه السّلام فرمود پيش از جنگ بدر شبى در خواب خضر پيغمبر را ملاقات نمودم باو گفتم تعليم ده مرا چيزيكه بوسيله آن بر دشمنان غالب شوم گفت بگو

يا هو يا من هو الا هو

چون صبح شد خواب خود را براى پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بيان نمودم فرمود يا على خضر اسم اعظم خدا را بتو تعليم نموده و فرمود قرائت كن قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را پس از آن بگو

يا هو يا من لا هو الا هو اغفر لى و انصرنى على القوم الكافرين‏

امير المؤمنين فرمود مكرر در روز بدر و صفين اين كلمات را ميگفتم عمار ياسر از حضرتش سؤال كرد اين كنايات و كلمات چيست يا امير المؤمنين؟ فرمود اينها اسم اعظم پروردگار است و عماد و ستون توحيد

لا اله الا هو

است و فرمود اللّه همان معبوديست كه: خلايق و اله و حيران هستند از درك حقيقت او، و احاطه پيدا كردن بكم و كيفيت او.

و از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده فرمود جمعى از اهل فلسطين حضور پدرم حضرت باقر عليه السّلام شرفياب شدند و سؤال نمودند معناى صمد را آنحضرت فرمود الصمد پنج حرف است الف دليل است بر انيت و حقيقت ذات خداى تعالى و اين است معناى آيه شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ و اشاره و تنبيه است بآنكه غايب است از حواس و لام دليل است بر الهيت او و بآنكه هو، اللّه است و الف و لام ادغام ميشوند در تلفظ و ظاهر نميشوند بر زبان و شنيده نميشوند بگوش ولى در نوشتن ظاهر هستند و ادغام در لفظ و اظهار در كتابت دليل است بر لطيف بودن او و آنكه حواس ظاهره درك نميكند او را و هيچ لسانى نمى‏تواند وصف كند او را و هيچ گوشى تاب شنيدن او را ندارد چه معناى اللّه چنانچه گفته شد چيزى است كه خلايق در او حيرانند و ماهيت او را درك نكنند نه بحواس و نه موهم بلكه او مبدع اوهام و خالق حواس است و ظاهر شدن الف و لام در كتابت دليل است بر آنكه خداى تعالى ظاهر گردانيده ربوبيت خود را در اثر ايجاد خلايق و تركيب ارواح لطيفه ايشان در اجساد كثيفه آنها و هر گاه بنده‏اى نظر كند بسوى نفس خود روح خويش را نمى- بيند و درك نميكند او را بيكى از حواس ظاهره پنجگانه همچنانچه لام الصمد ظاهر و هويدا نيست در مقام تلفظ ولى هر گاه بكتابت آن نظر كرد ظاهر ميشود براى او آنچه لطيف و دقيق و پنهان بود پس هر وقت بنده انديشه و فكر كند در ماهيت بارى و كيفيت او واله و جيران بماند و فكر او بجائى نرسد و تصور او را نتواند نمود چه پروردگار خالق صور است نه خود صور و چنانچه نظر كند بسوى مخلوقاتش ثابت شود از براى آن بنده و يقين پيدا كند كه پروردگار خالق موجودات و بشر است و او ارواح را در اجساد وارد و داخل فرموده و تركيب كرده آنها را با اجساد.

و صاد دليل است بر اينكه خداى تعالى راستگو است و كلام و گفتار او صادق است و مردم را دعوت بحق و صدق ميفرمايد و وعده او صادق است در دار صدق.

و ميم دليل است بر ملك او چه خداى تعالى ملك الحق المبين است ملك و سلطنت او پيوسته بوده و خواهد بود هرگز زوال پذير نيست.

و دال دليل است بر دوام ملك او و منزه است از كون و فساد و هرگز نابود و زايل نشود بلكه پروردگار مكون كائنات و بوجود او موجودات قائم و بر پا است پس از آن فرمود حضرت باقر عليه السّلام اگر مى‏يافتم كسى را كه توانائى بار علم  را داشته باشد همانا تمام توحيد و احكام اسلام و دين و شرايع را از كلمه الصمد براى او تفسير و شرح ميدادم چگونه ما ائمه مى‏يابيم كسى را كه تاب و تحمل برداشتن علومى كه خداوند بما عطا فرموده داشته باشد چنانچه جدم امير المؤمنين فرمود اگر كسى را مى‏يافتم كه تاب تحمل بر داشتن علوم را داشته باشد همانا شرح و تفسير ميكردم از براى او باء بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ را و مكرر ميفرمود بر منبر

سلونى قبل ان تفقدونى فان بين الجوانح منى علما جما هاه هاه الا لا اجد من يحمله الا و ان عليكم من اللّه الحجة البالغة فلا تتولوا قوما غضب اللّه عليهم قد يئسوا من الاخرة كما يئس الكفار من اصحاب القبور.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: